KASAYSAYAN NG MUNDO

 ANG KASAYSAYAN NG MUNDO

PINAGMULAN NG DAIGDIG AYON SA BIBLIYA


Origin Belief Mga paniniwala at salaysay ukol sa pinagmulan ng kalawakan, ng ating daigdig, ng buhay at maging ng sangkatauhan ayon sa relihyon. Maliban sa relihiyon, maari rin mangaling ang mga paliwanag sa pinagmulan sa mga pagsusuri ng siyentipiko at mga pagmumunimuning metapisikal Creationism isang sistema ng paniniwala na ang lahat ng mga bagay at materyak sa kalawakan ay nilikha ng isang diyos o ng isa o higit pang makapangyarihan at matalinong nilalang mula sa kalawakan pamamaraang kahima-himala (supernatural), makadiyos (theistic), o maalamat (mythological) Genesis (Jew), o sa Qur'an (Muslim) Ayon sa Bibliya nilikha ng Diyos na si Yahweh ang mundo sa loob ng 6 na magkakasunod na araw 1000 taon na ang nakalilipas Unang Araw:LiwanagIkalawang Araw:Langit at LupaIkatlong Araw:Bagay sa Kalawakan, butuin, buwan, atbpIkaapat na Araw:Mga Halaman at PunoIkalimang Araw:Mga HayopIkaanim na Araw:Tao 

AYON SA MGA ALAMAT/ MITO


Creation Myth paniniwala at salaysay ukol sa pinagmulan ng mga bagay-bagay alinsunod sa kultura ng isang grupo ng tao Ang katagang ito ay hindi angkop at nakapagpapababa ng tingin sa mga kuwentong pinaniniwalaan ng karamihan dahil sa katagang mito o myth (hindi kapani-paniwala at hindi makatotohanan).





 MGA PAG-AARAL UKOL SA PAGLIKHA AT KAGANAPAN SA DAIGDIG
ang arsobispong Angelican ng Armagh sa Ireland na nagpahayag na ang paglikha ay naganap noong 4004 B.C.E. Ito ay batay sa kanyang pagtutuos ng numerolohiya sa lumang tipan (Old Testament) ng bibliya. John Lightfoot ang master ng St. Catherine’s Cllege sa Cambridge, England. Ayon sa kanya ang araw ng paglikha ay naganap noong ikasiyam ng umaga ng Oktubre 23. Ussher - Lightfoot - ang daigdig ay nasa 6,000 taon pa lang 1800 Diluvial Theory - ang mga fossils ay walang iba kundi ang mga labi ng hayop na namatay sa The Great Flood Catastrophe Theory - serye ng mga kalamidad na lumipol sa populasyon ng mga hayop at halaman sa daigdig, kaya't nagkaroon ng 27 paglikha; ayon kayGeorge Cuvier

 AYON SA AGHAM MGA TEORYA TUNGKOL SA PINAGMULAN 

Ang Nebular Theory Immanuel Kant (1755) at Pierre-Simon Laplace (1796) 

.
 isang napakalaking ulap ng mga gas sa kalawakanb. patuloy na umiikot dahil sa gravityc. nagsama-sama ang mga gas at dust para maging planeta Nebula (ulap) - Solar System kasama ang Earth Gas + Dust nagpapaikot-ikot ang nebula bumagal at lumamig Planetisimal Theory Planetisimal - asteroid sa pagitan ng Mars at Jupiter Thomas Chamberlain at Forest Maulton, binago ni Harold Jeffreys nagbanggaan ang dalawang malaking bituin ang mga tipak ay tumilansik at nagpaikot-ikot sa kalawakan (mga gas) tumigas , nabuo at naging planeta (condensation) Big Bang Theory Georges Lemaitre at Carl Wilhelm Wirtz pinagmulan ng kalawakan (universe) isang napakasiksik at napakainit na kalagayan (14 B years ago) lahat ng galaxy - nakapatong sa isang punto sumabog ang punto - kumalat at lumayo Expanding Universe - Edwin Hubble World History Trivia Armored knights raised their visors to identify themselves when they rode past their king. This custom has become the modern military salute. At the height of its power, in 400 BC, the Greek city of Sparta had 25,000 citizens and 500,000 slaves. The worldwide "Spanish Flu" epidemic which broke out in 1918 killed more than 30 million people in less than a year's time. Britain's present royal family was originally named Saxe-Coburg and Gotha. The name was changed in 1917, during WW1 because of German connotations. The name Windsor was suggested by one of the staff. At the same time the Battenberg family name of the cousins to the Windsors was changed into Mountbatten. Canada declared national beauty contests canceled as of 1992, claiming they were degrading to women. In the Middle Ages, everyone believed, based on Aristotle’s belief, that the heart was the seat of intelligence. The very first bomb dropped by the Allies on Berlin during World War II killed the only elephant in the Berlin Zoo. Fourteenth century physicians didn't know what caused the plague, but they knew it was contagious. As a result they wore an early kind of bio-protective suit which included a large beaked head piece. The beak of the head piece, which made them look like large birds, was filled with vinegar, sweet oils and other strong smelling compounds to counteract the stench of the dead and dying plague victims. Captain Cook lost 41 of his 98 crew to scurvy (a lack of vitamin C) on his first voyage to the South Pacific in 1768. By 1795 the importance of eating citrus was realized, and lemon juice was issued on all British Navy ships. In 1892, Italy raised the minimum age for marriage for girls - to 12. The Black Death reduced the population of Europe by one third in the period from 1347 to 1351. In England and the American colonies they year 1752 only had 354 days. In that year, the type of calendar was changed, and 11 days were lost. In the Holocaust between 5.1 and 6 million of Europe's 10 million Jews were killed. An additional 6 million 'unwanted' people were also executed, including more than half of Poland's educated populace. Members of the Nazi SS had their blood type tattooed on their armpits. Napoleon took 14,000 French decrees and simplified them into a unified set of 7 laws. This was the first time in modern history that a nation's laws applied equally to all citizens. Napoleon's 7 laws are so impressive that by 1960 more than 70 governments had patterned their own laws after them or used them verbatim. Of the 262 men who have held the title of pope, 33 have died by violence. The ancient Egyptians slept on pillows made of stone. Acupuncture was first used as a medical treatment in 2700 BC by Chinese emperor Shen-Nung. The first country to abolish capital punishment was Austria in 1787. The first modern Olympiad was held in Athens in 1896. 484 contestants from 13 nations participated. The first-known contraceptive was crocodile dung, used by Egyptians in 2000 BC. The House of Lancaster, symbolized by the red rose, won England's 'War of the Roses.' The Hundred Year War actually lasted 116 years (1337 to 1453). The longest reigning monarch in history was Pepi II, who ruled Egypt for 90 years; 2566 to 2476 BC. The second longest was France's Louis XIV, who ruled for 72 years, 1643 to 1715. The peace symbol was created in 1958 as a nuclear disarmament symbol by the Direct Action Committee, and was first shown that year at peace marches in England. The symbol is a composite of the semaphore signals N and D, representing nuclear disarmament. The seven wonders of the ancient world were: ... 1. Egyptian Pyramids at Giza ... 2. Hanging Gardens of Babylon ... 3. Statue of Zeus at Olympia ... 4. Colossus of Rhodes - or huge bronze statue near the Harbor of Rhodes that honored the sun god Helios ... 5. Temple of Artemis at Ephesus ... 6. Mausoleum at Halicarnassus ... 7. Lighthouse at Alexandria. The shortest war on record was fought between Zanzibar and England in 1896. Zanzibar surrendered after 38 minutes. The supersonic Concorde jet made its first trial flight on January 1, 1969. The Titanic was the first ship to use the SOS signal. It was adopted as the international signal for distress in 1912, and the Titanic struck the iceberg in April of that year. From the Middle Ages up until the end of the 19th century, barbers performed a number of medical duties including bloodletting, wound treatment, dentistry, minor operations and bone-setting. The barber's striped red pole originated in the Middle Ages, when it was a staff the patient would grip while the barber bled the patient. Until 1965, driving was done on the left-hand side on roads in Sweden. The conversion to right-hand was done on a weekday at 5 p.m. All traffic stopped as people switched sides. This time and day were chosen to prevent accidents where drivers would have gotten up in the morning and been too sleepy to realize 'this' was the day of the changeover.


 ANG PAG-USBONG NG KABIHASNAN SA MUNDO 
 -----nagmula sa salitang "civis" o "civitas" (lungsod) mataas na lebel ng pamumuhau KALINANGAN/ SIBILISASYON maunlad na pamumuhay Mga Salik ng Pagkakaroon ng Kabihasnan organisadong pamahalaan sining/ panitikan relihyon/ pagsamba kalakalan teknolohiya edukasyon (agham at matematika) sistema ng pagsulat Ekonomiya istruktura antas o uri ng tao sa lipunan

 ANG KABIHASNANG MESOPOTAMIA 

 Matatagpuan ito sa rehyon ng Fertile Crescent Ang salitang Mesopotamia ay nagmula sa mga salitang Greek na meso na ang ibig sabihin ay “pagitan” at potamos o “ilog”. Nangngahulugang lupain sa dalawang ilog. Dalawang ilog ang dumadaloy rito: ang mga Ilog Tigris at Euphrates na parehong nagmula sa kabundukan ngArmenia at tumatagos sa Golpo ng Persia. Ang Ilog Tigris at Euphrates ay nagiiwan ng matabang lupa na ginagamit naman sa pagsasaka. At nagsisilbi din silang daanan ng mga kalakal na patungong Golpo mula sa dagat Mediterranean. Sa Mesopotamia nahubog ang apat na kabihasnan: ang Sumer, Babylonia, Akkad, at Assyria .

 Ang Mga Sumerians 3000 - 2340 B.C.E. Ang Katimugang Mesopotamia ay tinawag na Sumer. Ang mga pamayanang malapit sa ilog ay bumuo ng 12lungsod-estado na pinamumunuan ng isng lugal o hari. Matatagpuan sa bawat lungsod estado ang mga templong tinatawag na ziggurat. Ito ay nagsisilbing tahanan at templo ng patron o diyos ng isang lungsod. Ito ay sagradong lugar kung kaya’t tanging mga pari lamang ang maaring pumasok dito. Ang mga diyos nila ay anthropomorphic o may katingaan at kaugaliaang pangtao. Ang mga kaganapan sa Sumerian ay nagagawang itala sa pamamagitan ng kanilang sistema pagsulat. Ito ay tinatawag na cuneiform na nag ibig sabihin ay hugis-sinsel o wedge-shaped. Ang mga Sumerian ay nagsulat sa clay table o mga basing luwad na lapida gamit ang stylus. Ang mga Sumerian ay may sasakyang pandigma na tinatawag na chariot. Nalikha rin ng mga Sumerian ang gulong at araro. Ang ilan sa mga tinatanim ng mga Sumerian aybarley,chickpeas,lentils,millet,wheat,dates,lettuce,leeks, singkamas, mustasa, sibuyas at bawang. Mga Akkadians 2340 - 2100 B.C. Ang mga lungsod sa katimugan ay nagsimula muling isulong ang kanilang pagiging malaya. Pangunahin sa mga lungsod na ito ay ang Ur sa ilalim ni Ur Nammu, ang lungsod nba ito ay naging kabisera ng isang imperyo na kumalaban sa Akkadian.
 2100 B.C.E.- panandaliang nabawi ng Ur ang kapangyarihan nito at pinamunuan ang Sumer at Akkad, at nagpatayo rin ng ziggurat si Ur Nammu sa Ur. Sa ilalim ng pamumuno ng apo ni Ur Nammu na si Ibbi-Su ang Ur ay bumagsak sa pagdating ng mga Amorite at Hurrian sa Mesopotamia. Ang mga Babylonians 1792 - 1595 B.C.E. Ang lungsod ng Babylon ay nagsimulang lumakas na humantong sa pagsakop ng Mesopotamia at paghahari ni Hammurabi mula 1792 hanggang 1750 B.C.E. Ang Babylon ang naging kabisera ng Imperyong Babylonia. Hammurabi's Code Ang katipunan ng nga batas ni Hammurabi, na mas kilala bilang Code of Hammurabi o Batas ni Hammurabi, ay isa sa pinakamahalagang ambag ng mga sinaunang tao sa kabihasnan. 1595 B.C.E- sinalakay ng mga Hittite mula sa Anatolia ang Babylon. Matagumpay sila at nakuha nila ang estatwa ni Marduk, ang patron ng Babylon. Pinaniniwalaang ang mga Kassite na naghari sa Babylon at ang kaharian ng Hurrian sa Mittani sa hilaga ang namayani sa Mesopotamia. Ang mga Kassite at Hurrian ay mula sa mga tala ng New Kingdom sa Egypt at Hittite sa kanluran. Ang mga Hittite ay orihinal na nagmula sa hilagang-silangang bahagi ngBlack Sea. Ang mga Assyrians 1813 - 605 B.C.E. Ang Assyria ay matatagpuan sa bulubunduking rehiyong nasa hilaga ngBabylonia Ang rehiyong ito ay nagmula sa sa Tigris at umaabot hanggang sa mataas na kabundukan ng Armenia. Shamshi-Addad I (1813B.C.E.-1781B.C.E.)- napasakamay niya ang Ashur ang unang kabisera ng Assyria. 1120 B.C.E - Tigalath-Pileser I kinilala siyang pinakamahusay na hari sa Assyria, ay nagawang supilin ng mga Hittite at maabot baybayin ng Mediterranean. Siya ang tinuturing na tagapagtatag ng imperyong Assyrian. Ashurnasirpal II- isa siya sa mahalagang pinuno ng Assyria na nagpadala ng mga ekspidisyong militar pakanluran upang mapasakamay amg mahahalaganh rutang pangkalakalan at makatanggap ng tribo mula sa mahihinang estado. 745 B.C.E – napasakamy ni Tiglath- Pileser III ang kapangyarihan at isinailalalim ang iba pang mga estado sa isang imperyo. Pinalawig pa ng mga haring Assyrian ang imperyo na umabot mula sa Iranhanggang Egypt. Kabilang dito ang haring sina Sennacherib at Essarhaddon . • Sa pagkamatay ni Essarhaddon noong 668 B,C.E • Siya ay hinalilihan ng kanyang anak na si Ashurbanipal na kinakitaan din ng maayos na pamamahala. Ang mga Chaldeans 612 - 539 B.C.E. Ang Chaldean ay mtatagpuan sa katimugang bahagi ng Babylonia at kanang pampang ng Euphrates River. 612 B.C.E- Panibagong imperyo ng Babylonia ang tinatag at pinamunuan ito ng isang hari mula sa Chaldean si Nabopolassar (612 .BC.E – 605 B.C.E) 625 B.C.E – Pinamunuan niya ang isang pag-aalsa laban sa imperyo ng Assyrian na siyang kumontrol sa Babylon sa loob ng halos dalawang siglo. 627 B.C.E- dalawangpung taon matapos ang pagkamatay ni Ashurbanipal , angAssyria ay muling nasadlak sa tunggalian at pagkawasak. 614 B.C.E. – isang hukbo sa ilalim ni Cyaxares ng Medes ang sumalakay sa lupain ng Assyria at winasak ang lungsod ng Ashur 621 B.C.E. – Nasakop ng magkatuwang pwersa ni Cyaxares at Nobopolassar, ang hari ng Babylon, ang lungsod ng Niniveh. 609 B.C.E. –tuluyang pinuksa ang natitirang hukbo ng Assyrian sa ilalim ni Nebuchadnezzar II anak ni Nobopolassar. 610 B.C.E. – 605 B.C.E. – Nakipagtunggali si Nobopolassar sa Egypt. Sa ilalim ng pamumuno ni Nebuchadnezzar II, natamo ng babylonia ang rurok ng kadakilaan. Ang Babylon ay naging isa sa mga pinakamahalagang lungsod sa buong daidig sa kanyang panahon. Hanging Garden of Babylon ipinagwa ni Nebuchadnezzar II para sa kanyang asawa, kinikilala ng mga Grek bilang isa sa Seven Wonders of the Ancient World. PAGBAGSAK: Ang 60 taong pamamayani ng Babylonia ay muling nasadlak sa panganib sa panahon ni Nabonidus nang masaksihan ng Mesopotamia ang pag-usbong ng panibagong kapangyarihan mula sa silangan, ang mga Persian. 539 B.C.E.- ang hukbo ni Cyrus the Great ng Persia ay nilusob angBabylon. Napasailalim sa kanyang kapangyarihan ang lungsod, kabilang na ang buong imperyo. Ang Mesopotamia ay tuluyang naging bahagi ng mas malawak na imperyo ng mga Persian na umabot sa Egypt Hanggang India. Sa pagusbong ng sibilisasyong Greek at ang pagbagsak ng imperyo ng Persia sa mga kamay ng hari ng Macedonia na si Alexander the Great. ANG

KABIHASNANG PERSIA
 Ang mga Persian ay nagatatag ng isang malawak na imperyo at tinwag nila itong Imperong Achaemenid. Nagsimulang manakop nagmga Persian sa panahon ni Cyrus the Great (559 B.C.E. – 530 B.C.E.) at napasailalaim sa kanila ang Medes at Chaldean sa Mesopotamia at Asia Minor (Turkey) Darius the Great (521 B.C.E.-486 B.C.E.), - umabot ang sakop ng imperyo hanggang India. Hinati ang mga imperyo sa mga lalawigan o satrapy at pinamahalaan ng gobernador o satrap. Royal Road – may habang 1,200 milya mula Surdis hanggang Susa. Dito ngalalakbay ang mga mangangalakal, opisyal at mensahero. Zoroastrianism – relihiyon ng Persia na lalong nagpatanyag sa kanila. Ipinangaral ni Zarathustra o Zoroaster. Isa itong paniniwala ukol sa labanan ng mabuti at masama at pananagumpay ni Ahura Mazda, ang diyos ng kabutihan. 

ANG KABIHASNANG TSINO
 Heograpiya Ang kabihasnan sa China ay umusbong sa tabing-ilog, malapit sa Yellow River o Huang Ho at Yangtze River. Mga Dinastiya sa Tsina Mga Kontribusyon at Pamana Astronomong Tsino Kalendaryo batay sa paglitaw ng araw at buwan Sulatan ng taon batay sa pag-ikot sa mundo Halaman bilang paggamot sa tao Kompas na patnubay ng barko sa dagat Masining na kasangkapang yari sa tanso Sistemang decimal Panghuhula at pakikipag-usap sa mga espiritu Tatlong uri ng pagsulat

 ANG KABIHASNANG INDUS
 Heograpiya Ang lambak ilog Indus at Ganges ay makikita sa Timog Asya. Ito ay binabantayan ng matatayog na kabundukan sa Hilaga. Ang kabundukan ng Himalayas at ng Hindu Kush ay may ilang landas sa ilang kabundukan nito,tulad ng Khyber Pass. Khyber Pass - Nagsisilbing lagusan ng mga mandarayuhan mula sa Kanluran at Gitnang Asya. Lupaing Indus Ang lupain ng Indus ay di hamak na mas malawak kaysa sa sinaunang Egypt atMesopotamia Sakop nito ang malaking bahagi ng Hilagang Kanluran ng dating Indiaat ang lupain kung saan matatagpuan ang Pakistan sa kasalukuyan. Ilog Indus Ang tubig ng ilog ay nagmumula sa malayelong kabundukan ng Himalayas sa Katimugang Tibet. Ito ay may hababng 1,000 milya na bumabagtas sa Kashmir patungong kapatagan ng Pakistan. Ang pag-apaw ng ilog ang nagsisilbing pataba sa lupa na nagbibigay daan para malinang ang lupain. Ito ay nagaganap sa pagitan ng Hunyo at Setyembre. Sa kasalukuyan ang India ay isa lamang bansa sa Timog Asya. Kabihasnang Harrapa 2700 - 1500 B.C.E. Ang kabihasnang Harappa na natuklasan sa lambak Indus ay tinatayang umusbong noong 2700 B.C.E. Ang Harappa ay matatagpuann sa kasalukuyang Punjab na bahagi ngPakistan. Sa kabilang dako ang Mohenjo-Daro ay nasa katimugang bahagi ng daluyan ngIndus River. Lungsod Ang bawat lungsod ay may sukat na halos isang milya kwadrado at may tinatayang halos 40,000 katao. Malalapad at planado ang mga kalsada. Hugis-parisukat ang mga gusali Ang mga kabahayan ay may malalawak na espasyo,at ang ilan ay may ikalawang palapag Ang pagkakaroon ng mga palikuran ay itinuturing na kauna-unahang paggamit ng sitemang alkantarilya o sewer system sa kasaysayan Pamahalaan Walang tala ng mga pangalan ng hari o reyna o namahala rito.Wala ring impormasyong naitala tungkol sa kabuhayan dito kung sila ba ay napopondohan sa pamamagitan ng pagbubuwis. Dibisyon sa Lipunan Ang lipunang Harappan ay kinakitaan ng malinaw na pagpangkat-pangkat ng mga tao. Ang ganitong dibisyon sa lipunan sa lipunan ay nanatilisa India hanggang sa kontemporaryong panahon. Uri ng Lipunan  Masasabing may hirarkiya ng uri ng lipunan ang Kabihasang Indus. Ang mga nakatira sa mataas na moog ay masasabing naghaharing uri Kabilang sa kanila ang paring-hari, mga opisyal ng lungsod at eksperto. Sa mababang moog nakatira ang mga mabababang uri ang mga mangangalakal, artisano at magsasaka. Ang mga magsasakaang gumagawa ng dike at kanal para sa irigasyon sa pananim. Sistemang Caste CASTE-hango sa salitang Casta na nangangahulugang “angkan”. Ekonomiya Tulad sa Sumer, kulang sa likas na yaman ang Indus, walang ,metal, kahoy o semi-precious stone sa kapaligiran nito. Ilan sa kanilang mga pananim ay:  trigo-barley melon-datte bulak Ang sistema ng irigasyon ng lupa ay mahalaga sa mga magsasaka. Mayroon din silang sistemang pamantayan para sa mga timbang at at sukat ng butil at ginto. Nag aalaga rin sila ng elepante,tupa at kambing. Ang bulak ay hinahabi para maging tela. Gumagawa ang mga artisano ng mga palayok at alahas na gawa sa ivory,ginto at shell. Nakipagkalakalan ang mga ito sa baybayin ng Arabian Sea at Persian Gulf hanggang sa mga lungsod ng Sumer lulan nito ang mga ss: perlas, tanso, ivory, tela, butil Mga produktong pankalakal pearl gem,kasangkapang tanso at isang ivory reliquary. Relihyon Sumasamba ang mga Dravidian sa mga Diyos na sumisimbolo sa kalikasan Ang mga eksperto ay walang nahukay na malalaking templo sa halip ay mga estatwang hugis hayop at tao. Isa sa mga sinasamba nilang hayop ay ang BULL. Pamana at Ambag sa Daigdig Urban planning o pagplaplanong lungsod. (Grid Pattern) SEWERAGE SYSTEM DRAINAGE SYSTEM PAGPAPATAYA AT PAGSUSUKAT NG HABA,BIGAT AT ORAS Mayroon ding kaalaman ang mga taga indus sa panggamot at pagbubunot ng ngipin. VEDAS (sanskrit”knowledge”)-naglalaman ng mga pangyayari sa panahon sa panahon ng unang milenyong pangyayari sa panahon ng unang milenyong paghahari ng mga Aryan sa Hilaga at India. Dinala nila sa mga rehiyong ito ang wikang tinatawag ngayong Indo-European. Ang wikang dinala nila sa India ay tinawag na SANSKRIT SANSKRIT-ang wikang klasikal ng panitikang Indian. MAHABHARATA-the Great Story of Bharata. RAMAYANA= Rama’s way BHAGAVAD GITA =itinuturing na pinakadakilang tulang pilosopikal sa daigdig. PANCHATANTRA=maaaring isinulat sa pagitan ng 1500B.C.E. at 500B.C.E. ARTHASHASTRA=isinulat ni Kautilya sa aspetong pamamahala.Ito ang kauna-unahang akda hingil sa pamahalaan at ekonomiya. AYURVEDA= “agham ng buhay” SURGERY AMPUTATION CS(CAESARIAN SECTION) CRANIAL SURGERY PI KONSEPTO NG ZERO ARKITEKTURA BORUBUDUR, INDONESIA BODDHISATTVAS BAMIYAN  KHAJURAHO  TAJ MAHAL, INDIA ANG KABIHASNANG EGYPT Lumang Kaharian Panahon ng mga Pyramids Gitnang Kaharian Pinamunuan ng 14 Pharaoh Bagong Kaharian Empire Age Pinakadakilang Panahon 

ANG KABIHASNANG MESO-AMERICA

Kabihasnang Maya
 Kabihasnang Inca
 Kabihasnang Aztec
 Kabihasnang Olmec